تعامل دیوانیان ونظامیان در دوره خلافت فاطمیان وتأثیر آن برتحولات سیاسی مصر

موقعیت عالی جغرافیایی واهمیت تمدنی مصر در میان حکومت های اسلامی وهم چنین استقرار خلافت شیعی فاطمی درآن قلمرو، می تواند جاذبه های تحقیقاتی گسترده ای را فراهم آورد زیرا خلافت فاطمیان حدود دویست ونه سال ازدویست وهفتاد سال عمر خود را در مصر سپری کرد. خلافت فاطمیان(297-567 هـ.ق)که به عنوان حکومت رقیب خلافت عباسی(132-656 هـ.ق)درشمال آفریقا بر پا شد.از ویژگی های سیاسی واداری ونظامی ویژه ای برخوردار بود.امامان دوران دعوت پنهانی اسماعیلیه با شبکه دعاه وپیروان پراکنده اما سازمان یافته آنان در سال297 هـ.ق توانستند خلافت فاطمی را پایه گذاری نمایند وقدرت سیاسی ونظامی رابه صورت رسمی بدست آورند. در این راستا تحولی گسترده در مقام وموقعیت امام اسماعیلی وحلقه های پیرامون وی از شرایط غیر رسمی به شرایط رسمی صورت گرفت که در طی آن سازمان یابی قدرت وباز تعریف عناصر جامعه اسماعیلی در قالب نهادهای اداری ونظامی وسیاسی مرسوم زمانه بود.ساخت دیوانی ونظامی تحت تأثیر آموزه های سیاسی واجتماعی اسماعیلی واقتضائات برپایی خلافت شیعی بود که یکی از درخشان ترین تمدن های اسلامی را به نام خود ثبت کرداما با وصف درخشش،آنها نتوانستند بیش از دو قرن در مصر بمانندکه مهم ترین علل آن را باید در ساختار دیوانی ونظامی آنهاوتعامل دیوانیان ونظامیان وعوامل موثر بر آن وتأثیر تعامل آنها بر تحولات سیاسی مصرجستجوکرد. این پژوهش به روش توصیفی وتحلیلی به بررسی رویکرد سیاسی خلافت فاطمیان ونیز تأثیر عواملی نظیرمذهب اسماعیلی ، اقتدار وقدرت امام از منظر افراد نظامی ودیوانی وملاحظات فردی وشخصی وهم چنین تأثیرآنها بر تحولات سیاسی مصردرعصر اول ودوم خلافت فاطمی پرداخته است. براساس پژوهش انجام گرفته می توان گفت که در دوره اول با توجه به اقتدار وکارآمدی خلفای فاطمی ،جامعه مصر نیز با آنها هم گام بوده ومطیع دستورات خلفای فاطمی بوده اند واطاعت جامعه از خلفا نیزدر تعامل وسازگاری در میان دیوانیان و نظامیان تا حدودی موثر بوده است،اما در دوره دوم خلافت فاطمی گرفتار بحران در مبانی مشروعیت،منفعت طلبی های شخصی ونظامی گرایی مملو از تضاد ورقابت وستیز میان عناصر دیوانی ونظامی بود که نتیجه آن در تحولات سیاسی مصر، فروپاشی حکومت فاطمی مصر بود.